ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ လူ႕ကိုယ္က်င့္ သီလ ( Universal human ethic )
( စကားဦး။ ။ က်ေနာ္ ယခုေရးမည့္စာမွာ အေမရိကန္ေတြကို အထင္ၾကီးေနသည္ဟု ယူဆလိုသူတို႕က ယူဆ ႏိုင္ေလာက္ဖြယ္ ေရးသားခ်က္မ်ား ပါဝင္ပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ၾကိဳတင္ေျပာျပထားလိုသည္မွာ က်ေနာ္ ကိုယ့္ျမန္မာလူမ်ိဳးေတြကို ညံ့လွခ်ည့္ဟု မထင္ပါ။ က်ေနာ္တို႕ျမန္မာႏိုင္ငံသားမ်ားသည္ “အေကာင္း၊ အစစ္၊ တရားမွ်တမွဳ ႏွင့္ ဓမၼ” ကို အလြန္ခ်စ္သူမ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။ ဥပမာျပရလွ်င္ သူတို႕က တရားမွ်တမွဳ ( ဓမၼ ) ကို ခ်စ္လွသျဖင့္ တရားမဲ့အႏိုင္အထက္ျပဳေလ့ရွိသည္ဟု သူတို႕ခံစားမိၾကေသာ ( အထူးသျဖင့္ ) ယခင္စစ္အစိုးရ၊ ၾကံ့ဖြံ႕ပါတီတို႕ကို ခါးခါးသီးသီးမုန္းတီးၾကျပီး၊ ထိုသူတို႕၏ တရားမဲ့အႏိုင္က်င့္ျခင္းကိုခံရေသာ၊ တရားရွိေသာ၊ အသိဥာဏ္ၾကီးေသာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကိုေတာ့ သူတို႕၏ “အေမ” တေယာက္သဖြယ္ အားကိုးခ်စ္ခင္ ၾကပါသည္။ ဒါက “အေကာင္း၊ အစစ္” ကိုသိျမင္မွဳ ျဖစ္ပါသည္။ က်ေနာ့္ အျမင္အရ “အေကာင္း၊ အစစ္” ကိုသိေသာ၊ “တရားမွ်တမွဳ” ( fairness ) ကို ခ်စ္ေသာ၊ မတရားမွဳကို မတရားမွဳမွန္းသိေသာ လူမ်ိဳးတမ်ိဳးသည္ ဘယ္လိုမွ ႏွယ္ႏွယ္ရရ၊ ခပ္နိမ့္နိမ့္ လူမ်ိဳးတမ်ိဳး မဟုတ္ႏိုင္ပါ။ ထို႕ေၾကာင့္ က်ေနာ့္လူမ်ိဳး၏ ဦးေခါင္းႏွင့္ ႏွလံုးသားကို က်ေနာ္ အထင္မေသးပါ။ မိမိလူမ်ိဳးကို အထင္မေသးေသာသူသည္ အျခားတပါးေသာလူမ်ိဳးကို ပစၥလက္ခတ္ၾကီး အထင္မၾကီးႏိုင္ပါ။ က်ေနာ္လည္းအေမရိကန္ေတြကို “အကုန္သိ၊ အကုန္တတ္၊ အကုန္ေတာ္၊ အကုန္ေကာင္း” ဟုမထင္ပါ။
ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္တို႕ႏိုင္ငံသားေတြက တံခါးပိတ္ျပီး ႏွစ္ေပါင္း (၅၀) ေလာက္ေနလာၾကတာ ျဖစ္၍ ( အေမရိကန္ ေတြကမွမဟုတ္ ) တကမၻာလံုးက စံအျဖစ္လက္ခံထားေသာ “တကမၻာလံုးဆိုင္ရာ လူ႕ကိုယ္က်င့္သီလ” ( universal human ethic ) အခ်ိဳ႕ကို အကြ်မ္းတဝင္ မရွိေသးဟု ထင္မိပါသည္။ က်ေနာ္တို႕ႏိုင္ငံမွာ “စီးပြားေရးမဖြံ႕ျဖိဳးေသာ ေခတ္စနစ္တခုထဲမွာ ေနခဲ့ရစဥ္က လူတဦးအသက္ရွင္ရပ္တည္ဖို႕ ထားရွိရသည့္သေဘာထားစံ” ( attitudes for one’s survival in an age of poverty ) - ဥပမာ၊ လာဘ္စားတာကို ရံုးလုပ္ထံုးလုပ္နည္းတခု ( သိပ္မဆိုးလွ ) ဟု ထင္ေနေတာ့တာ၊ အာဏာရွိသူက အာဏာျပ တာကို လူ႕သဘာဝ ( ရွက္ဖြယ္မရွိ ) ဟု ထင္ေနေတာ့တာေတြကသာ အားေကာင္းေနဆဲဟု ထင္ပါသည္။ သို႕ျဖစ္၍ က်ေနာ္တို႕ ျပည္ပေရာက္ေနၾကသည့္ ျမန္မာေတြအေနျဖင့္ ကိုယ့္ႏိုင္ငံကို ကမၻာႏွင့္ တကယ္ ရင္ေဘာင္တန္းေစလိုၾကလွ်င္ ကမၻာ့စံျဖင့္လူတိုင္းထားရွိသင့္သည့္ “ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ လူ႕ကိုယ္က်င့္ သီလ” ( universal human ethic ) ေတြကိုလည္း ၾကားခဲ့သူ၊ ျမင္ခဲ့သူတို႕က ျပန္လည္ ျဖန္႕ျဖဴး မွ်ေဝၾကရန္ ဝတၱရားရွိသည္ဟု ယူဆပါသည္။ ထိုသို႕ ယူဆသည့္အေလ်ာက္ က်ေနာ္ ႏွစ္သက္မိေသာ အေမရိကန္ေတြ၏ ( ကမၻာ့ႏိုင္ငံသားေတြ၏ ) ကိုယ္က်င့္သီလအခ်ိဳ႕ကို ျပန္လည္မွ်ေဝ ( ေျပာျပ ) ျခင္းသာ ျဖစ္ပါသည္။
ထိုသို႕ ျပန္လည္ေျပာျပရာတြင္ က်ေနာ့္အဖို႕ အလြယ္ကူဆံုးနည္းလမ္းမွာ က်ေနာ့္အေၾကာင္း ( အတတ္ႏုိင္ဆံုး အက်ဥ္းခ်ဳပ္လွ်က္ ) ေျပာျပရင္း မိမိေတြ႕ၾကံဳခဲ့ရပံုကို ေျပာျပျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ မည္သို႕ပင္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္သည္ ဆိုေစကာမူ က်ေနာ့္အက်င့္ဆိုးအရ ကိုယ့္အေၾကာင္းေျပာျဖစ္လွ်င္ ဟိုဟာလည္း ပါေစခ်င္၊ ဒီဟာလည္း ပါေစခ်င္ကာ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ေနသည့္ၾကားမွ ေပရွည္သြားတတ္ပါသည္။ အဲဒါအတြက္ေတာ့ ခြင့္လႊတ္ေတာ္ မူၾကပါကုန္။ ခင္ဗ်ားတို႕အဖို႕ ခရီးသြားေဆာင္းပါးလည္း ျဖစ္ေသးတာေပါ့ဗ်ာ..း)) ဒါေပမဲ့ ဒီေနရာမွာ နားလည္မွဳ ရွိေစခ်င္တာက က်ေနာ့္အေၾကာင္း ေျပာျပခ်င္လို႕ က်ေနာ္ ဒီစာကိုေရးတာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ဤ post မွာေတာ့ က်ေနာ့္ဘဝတေကြ႕မွာ အဲသည္လို ethical ျဖစ္တဲ့လူေတြ ေတြ႕ခဲ့ရပါသည္လို႕ ေျပာခ်င္တာကသာ အဓိက ျဖစ္ပါသည္။ ထိုအေၾကာင္းကို ကိုယ့္အေၾကာင္း ထည့္မေျပာျပဘဲ ေျပာလို႕မရ ( က်ေနာ္ မေျပာတတ္ ) သျဖင့္ ကိုယ့္အေၾကာင္း ကြ်ဲကူးေရပါ ထည့္ေျပာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ နည္းနည္းေလာက္ ၾကီးၾကီးက်ယ္က်ယ္ေျပာရလွ်င္ က်ေနာ္ ကိုယ့္အေၾကာင္းေျပာခ်င္လို႕ထက္ ကိုယ့္ေမြးတိုင္းျပည္ကို ခ်စ္ခင္ ေသာ၊ အက်ိဳးမ်ားေစလိုေသာ ေစတနာျဖင့္သာလွ်င္ ဤစာကိုေရးပါသည္။ “က်ဳပ္ကေဟာဒီလို၊ က်ဳပ္တို႕ အေမရိကမွာ ေဟာဒီလို .. ” ဟု အႏွစ္မဲ့ ၾကြားလိုရင္းစြဲႏွင့္ ေရးတာမဟုတ္ရပါေၾကာင္း.. း))
……………………………………………………..
( ၁ )
၂၀၀၄ -ခုႏွစ္ ဒီဇဘၤာလ ( ဆူနာမီငလွ်င္ မလွဳပ္ေသးမီကေလး ) တြင္ က်ေနာ္ ထိုင္းႏိုင္ငံ မဲေဆာက္ျမိဳ႕သို႕ ေရာက္ပါသည္။ မဲေဆာက္ကို သြားလည္ခ်င္လွ်င္ ျမဝတီ ျမန္မာ-ထိုင္း ခ်စ္ၾကည္ေရးတံတားဂိတ္မွာ ျမန္မာေငြ ၅၀၀-၁၀၀၀ ၾကားေလာက္ တရားဝင္ဝန္ေဆာင္ခေပးျပီး ဓါတ္ပံုရိုက္၊ Pass ယူတာတို႕ လုပ္ရပါသည္။ ဒါေပမဲ့ ႏိုင္ငံျခားသြားမည့္က်ေနာ့္မွာ ရန္ကုန္ကေန ျမဝတီထိ ကားစီးလာျပီး၊ ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းတခုမွာ တညတည္းခို၊ ထမင္းတနပ္ ဝယ္စားျပီးေနာက္ ျမန္မာေငြ (၆၀) က်ပ္ပဲ က်န္ရွိေတာ့ရာ လူတေယာက္က ရခိုင္လဘက္ရည္ ဆိုင္တခုမွာ Pass အတြက္ လိုအပ္ေငြကို အကူအညီေတာင္းလို႕ရလိုရျငား က်ေနာ့္ကိုလိုက္ျပျပီး ဆိုင္ရွင္ႏွင့္ လည္းမိတ္ဆက္ေပးပါသည္။ ဒါေပမဲ့ထိုရခိုင္ဆိုင္ပိုင္ရွင္က က်ေနာ့္လိုမသန္စြမ္းသူတဦးအေနျဖင့္ Pass အတြက္ တံတားဂိတ္ကလူေတြကို ေျပာျပျပီး ကင္းလြတ္ခြင့္ ရမည္ထင္ေၾကာင္း၊ ထို႕ေၾကာင့္ Pass အတြက္ မဟုတ္ဘဲ ဟိုဖက္ကမ္းမွာ မဲေဆာက္သြား လိုင္းကားစီးဖို႕အတြက္ ထိုင္းဘတ္ ( ၂၀ ) ( ျမန္မာေငြ ၅၀၀ က်ပ္ခန္႕ ) ပဲ ေပး ခ်င္ေၾကာင္းေျပာျပီး ဘတ္ ( ၂၀ ) လွဴဒါန္းလိုက္ပါသည္။ သူေျပာသည့္အတိုင္း တံတားဂိတ္မွာေတြ႕သည့္ လဝက အရာရွိေတြကို အေလးေတြဘာေတြျပဳ၊ “ဗိုလ္ၾကီး.. က်ေနာ္ ဟိုဖက္ကမ္း ခဏသြားခ်င္လို႕၊ ဒါေပမဲ့ ေငြလည္း မျပည့္ဘူး ျဖစ္ေနလို႕” ဟု ေျပာျပရာ “သြားပါဗ်ာ” ဟု ခြင့္ျပဳလိုက္ပါသည္။ သို႕ႏွင့္ က်ေနာ္ ေက်ာပိုးအိတ္ ႏွစ္လံုးပိုးျပီး တံတားေပၚ လမ္းေလွ်ာက္လာရာ တံတားအလယ္ေလာက္ ေရာက္ေတာ့ အမ်ိဳးသမီး တေယာက္က “ဦး ပိုက္ဆံလဲ ဦးမလား” ဟုေမးပါသည္။ က်ေနာ္က “မလဲေတာ့ဘူး” ဟု ႏွဳတ္ကေျပာရင္း စိတ္ထဲမွာေတာ့ “ငါ့ ျမန္မာေငြ ၆၀ ကိုလဲလိုက္ရ မေကာင္းပဲ ရွိေရာ့မယ္။ ထိုင္းေငြ ၂ ဘတ္ေလာက္ေတာ့ ရမယ္ ထင္ပါရဲ႕” ဟု ခပ္ျပံဳးျပံဳးေလး ေတြးေနမိပါသည္။ က်ေနာ္ကား ထိုင္းႏိုင္ငံကို အဲသည္လို “အရပ္ကယ္ပါ၊ လူဝိုင္းပါ” ႏွင့္ ေရာက္သြားေလသူတည္း။
ဇာတ္လမ္းကို ခ်ံဳ႕ေသာ္ “အရပ္ကယ္ပါ လူဝိုင္းပါ” ႏွင့္ပင္ က်ေနာ္ ထိုည မဲေဆာက္ႏွင့္ ကီလိုမီတာ ( ၅၀ ) ခန္႕ ေဝးေသာ “Mala refugee camp” ( ဘဲကေလာစခန္းဟု အေခၚမ်ား ) သို႕ေရာက္သြားပါသည္။ သူတို႕က က်ေနာ့္မွာ ဘာေဆြမ်ိဳး၊ အသိအကြ်မ္းမွ မရွိဘဲႏွင့္ သူတို႕စခန္းသို႕ တန္းတန္းမတ္မတ္ ေရာက္လာသျဖင့္ မသကၤာ ျဖစ္ကာ က်ေနာ့္ကို အခ်ဳပ္ထဲထည့္ထားလိုက္ၾကပါသည္။ အဲသည္မွာ ( ၂ ) ပတ္ေလာက္ေနျပီး က်ေနာ့္ကို လာေတြ႕ေသာ ရခိုင္အဖြဲ႕အစည္းတခု၏ ေထာက္ခံခ်က္အရ ျဖစ္ဟန္တူပါသည္။ သူတို႕ က်ေနာ့္ကို မဲေဆာက္ျမိဳ႕သို႕ ထြက္သြားရန္ သတ္မွတ္ခ်က္ျဖင့္ ျပန္လႊတ္ေပးလိုက္ၾကပါသည္။ ( သူတို႕က်ေနာ့္ကို မႏွိပ္ စက္ၾကပါ။ ဒါေပမဲ့ အခန္႕မသင့္လွ်င္ ……. ခံရႏိုင္သည္ဟု ေနာင္အခါတြင္မွ သိပါသည္။ ေက်ာခ်မ္းစရာေပ.. း)
သည္လိုႏွင့္ က်ေနာ္မဲေဆာက္သို႕ ေရာက္လာပါသည္။ မဲေဆာက္ျမိဳ႕ကား ျမန္မာလူဦးေရသိန္းခ်ီရွိေသာ၊ ျမန္မာစကားသံ ဆူညံေနေသာ၊ ျမန္မာ ထမီဝတ္ ေသာ ျမိဳ႕ျဖစ္ပါသည္။ က်ေနာ္အဲသည္မွာ ျမန္မာေတြ အျဖတ္အသန္းမ်ားေသာ ထိုင္းဘုန္းၾကီးေက်ာင္း ဝင္း တခုသို႕သြားျပီး စာရြက္တရြက္ေပၚမွာ လက္ေရးႏွင့္ “ေဗဒင္ေဟာသည္။ ေဟာခ.. ေစတနာေၾကး” [ “Mr. Fortune-teller; Service Charge: Up to You!” ] ဟု ေၾကာ္ျငာလိုက္ရာ ပထမေဟာသည့္ေန႕မွာပင္ ျမန္မာအလုပ္သမ ၄-၅ ေယာက္ေလာက္ ေဟာရျပီး သူတို႕က ပ်မ္းမွ် ( ၂၀ ) ဘတ္ေလာက္စီ ေပးသြားၾကသျဖင့္ ဘတ္ ( ၁၀၀ ) နီးပါးေလာက္ ရေလသည္။ မဆိုးလွ။ ဘတ္ ( ၁၀၀ ) ဆိုသည္မွာ ျမန္မာအလုပ္သမား ( ပန္းရံ စသည္ ) တေယာက္၏ တေန႕ လုပ္ခလစာေလာက္ ရွိပါသည္။ ( က်ေနာ္က ဆရာၾကီးမင္းသိခၤ ေဗဒင္သင္တန္း တၾကိမ္တက္ဖူးသည္။ တၾကိမ္တည္း တက္ရံုႏွင့္ သားတပည့္ ေတြဘာေတြ လုပ္ခြင့္မရွိသျဖင့္ ဘယ္သူ႕သားတပည့္ ဆိုတာေတြ ထည့္မေရးျဖစ္ပါ ) ထိုေနရာသို႕ ေန႕တိုင္း သြားေနရာ က်ေနာ့္ဆီ အေပ်ာ္တမ္း ေဗဒင္လာေမးေသာ ေက်ာင္းထိုင္ဆရာေတာ္က ျမန္မာကပၸိယမွ တဆင့္ “အဲသည္ ျမန္မာျပည္က ေဗဒင္ဆရာ ဤေက်ာင္းသို႕ ေျပာင္းလာလိုက ေျပာင္းလာေစ.. သူ႕ကို အခန္းတခု စီစဥ္ေပးလိုက္” ဟုမိန္႕ၾကားသည္ဟု သိရပါသည္။ သည္လိုႏွင့္ က်ေနာ္ မဲေဆာက္ေရာက္ျပီး ( ၁၀ ) ရက္ ေလာက္အၾကာမွာ ထိုင္းဘုန္းၾကီး ေက်ာင္းတခုသို႕ ေရာက္လာပါသည္။ ေနစရိတ္၊ စားစရိတ္ အတြက္ ပူစရာ မလိုေတာ့ေပ။
အဲသည္ အခ်ိန္မွာ က်ေနာ္ journalism ကို စိတ္ဝင္စားသည္ဟု ေျပာမိေသာ ႏိုင္ငံျခားသား (NGO တခုမွ ) တေယာက္က ဇင္းမယ္ ( Chiang Mai ) မွာ သြားေျဖရမည့္ J-School Entrance Test တခုအတြက္ ေလွ်ာက္လႊာကို ကမကထ လုပ္၍ တင္ေပးလိုက္ပါသည္။ အဲသည္ test ေျဖရဖို႕ နီးလာခ်ိန္မွာေတာ့ Harvard University မွာ သခ်ၤာႏွင့္ ေက်ာင္းျပီးထားျပီး၊ ( က်ေနာ္ သေဘာေပါက္မိသေလာက္ ) ကမၻာအရပ္ရပ္ မွာ သခၤ်ာကို ဘယ္လိုသင္ေပး၊ သင္ယူၾကသလဲလို႕ သူတို႕ေက်ာင္းက sponsor လုပ္ကာ သုေတသနလုပ္ ခိုင္းသည့္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳး အေမရိကန္တေယာက္ႏွင့္ ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းဝင္းထဲမွာ ေတြ႕၍ခင္သြားပါသည္။ သူက က်ေနာ္တို႕ေက်ာင္းက ထိုင္းဘုန္းၾကီးေတြကို ဓါတ္ပံုရိုက္ခြင့္ေတာင္းေနရာ မဲေဆာက္ကဘုန္းၾကီးေတြက အဂၤလိပ္လိုမရၾက၍ က်ေနာ့္ကိုေခၚရာမွ “ဟ.. ခင္ဗ်ား အဂၤလိပ္လို ရသားပဲ” ဆိုကာ ခင္သြားတာ ျဖစ္ပါသည္။ သူက ထိုည restaurant တခုမွာ ထမင္းေကြ်းျပီး က်ေနာ့္ကို interview လုပ္ခ်င္ေသးသည္ ဆိုသျဖင့္ က်ေနာ္ က လက္ခံကာ ဘန္းၾကီးေက်ာင္းဝင္းထဲသို႕ ျပန္လာၾကျပီး သူေမးတာေတြကို ေျဖပါသည္။ သူက အဲဒါကို ဗီဒီယို ကင္မရာႏွင့္ ရိုက္ထားပါသည္။ အဲသည္မွာ “ေလာေလာဆယ္ ဘာေတြလုပ္ေနလဲ” ေမးခြန္းကို ေျဖေသာအခါ J-School ေလွ်က္ထားသည့္ကိစၥ ပါသြားပါသည္။ “က်ေနာ္တို႕ ႏိုင္ငံမွာ ေလာေလာဆယ္ ပုဂၢလိက သတင္းစာ မရွိဘူး၊ ေနာင္တခ်ိန္ ရွိလာလိမ့္မယ္။ တခ်ိန္မွာ journalism နဲ႕ တိုင္းျပည္ တည္ေဆာက္တဲ့ထဲ က်ေနာ္လည္း ဝင္ပါခ်င္လို႕ journalism ကို စနစ္တက် တတ္ထားခ်င္တာပါ” ဆိုတာကို သူ ႏွစ္ျခိဳက္ပါသည္။
ထို႕ေၾကာင့္ သူထိုကိစၥကို အရမ္းစိတ္ဝင္စားသြားျပီး ကူညီမည္ဟု ဆိုလာပါသည္။ ခ်င္းမိုင္တကၠသိုလ္မွာ သူ႕ေက်ာင္းေနဖက္ ျမန္မာမေလးတေယာက္ တကၠသိုလ္ဆရာမ လာလုပ္ေနတာရွိပါသတဲ့။ ဆရာဝန္မိဘ ႏွစ္ပါး၏သမီး ဟုဆိုပါသည္။ သူမကို ( က်ေနာ့္အား ကူညီေစာင့္ေရွာက္ဖို႕ ) သူမွာမည္ဟုဆိုသည္။ အေျခအေန ကို သိရေအာင္ က်ေနာ့္ေရွ႕မွာပဲ သူဖုန္းဆက္ေလသည္။ ဟိုဖက္က “လာခဲ့ပါ။ ေငြေတာ့ မကူညီႏိုင္ပါ။ က်န္တာ ကူညီႏိုင္ပါသည္” ဟု အေျဖရသျဖင့္ ခ်င္းမိုင္သြားလမ္းစရိတ္ႏွင့္ ဟိုမွာေနမည့္ ၂-လစာေလာက္ ေနထိုင္ စားေသာက္စရိတ္ ေငြေၾကးကို သူတာဝန္ယူမည္ဟု က်ေနာ့္ ေရွ႕မွာပင္ သူမကို ကတိေပးလိုက္သည္။ ျမန္မာတေယာက္ ခ်င္းမိုင္၊ ဘန္ေကာက္တို႕ကို သြားလိုလွ်င္ ဆိုင္ရာပိုင္ရာ ( ထိုင္းေထာက္လွမ္းေရး ) ႏွင့္ေပါင္းျပီး၊ ေငြခင္းျပီးသြားရတာ ျဖစ္ပါသည္။ က်ေနာ္ အဲဒါကို ေျပာျပရာ ထိုေငြကို သူခင္းပါမည္ဟု ဆိုေလ၏။ ၾကားဖူးတာက ဂ်ဴးလူမ်ိဳးဆိုတာ အင္မတန္ ကပ္ေစးနည္းလွသည္ဟု။ က်ေနာ့္ ဒီသူငယ္ခ်င္း ကေတာ့ အားနာဖို႕ ေကာင္းေလာက္ေအာင္ပင္ ရက္ေရာသူ ျဖစ္ပါသည္။ ေနာက္တေန႕ refugee camp ေတြမွာ သခ်ၤာကို ဘယ္လို သင္သလဲ၊ ဘာသင္ရိုးအတိုင္း သင္သလဲ သိခ်င္လို႕ သူသြားေလ့လာခ်င္သည့္ မဲေဆာက္ျမိဳ႕ ေျမာက္ဖက္ ၂၅၀ ကီလိုမီတာ အကြာေလာက္မွာ ရွိေသာမဲလဦးစခန္း ( refugee camp ) ခရီးမွာ က်ေနာ့္ကို စကားျပန္ဟုဆိုကာ ေခၚသြားပါသည္။ အဲသည္ စခန္းတည္ရွိသည့္ “မဲစရီယန္း” ျမိဳ႕နယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးက စခန္းထဲသို႕ တာဝန္မရွိ ေသာ ႏိုင္ငံျခားသားကို ေပးမဝင္ေစလိုသျဖင့္ ႏွစ္ရက္ေလာက္ ေစာင့္ျပီး၊ မဝင္ရဘဲ က်ေနာ္တို႕ မဲေဆာက္သို႕ ျပန္လာၾကပါသည္။
ထို႕ေနာက္ မဲေဆာက္ရွိ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးရံုးတခုသို႕ ခ်င္းမိုင္ကိုသြားရသည့္လမ္းေၾကာင္းကို သြားေရာက္ စံုစမ္းၾကရာ ဓါတ္ပံု ( ၃ ) ပံုႏွင့္ ဘတ္ ၅၀၀၀ ေပးရမည္ဟု ဆိုပါသည္။ ထိုင္းေထာက္လွမ္းေရးေတြက က်ေနာ့္ ကို စစ္ေဆးေမးျမန္းစရာရွိသည့္ တရားခံတဦးအေနျဖင့္ ခ်င္းမိုင္ထိ ေခၚသြားလိမ့္မည္ဟု ဆိုပါသည္။ ထိုစကား ကို သူၾကားရျပီျဖစ္၍ အဲသည္ရံုးကျပန္လာျပီးေနာက္ ( အဲသည္ေန႕ ညေနမွာ သူ ဘန္ေကာက္သြား ေလယဥ္ စီးရဖို႕ရွိရာ ေလယဥ္ကြင္းမသြားမီ က်ေနာ့္ကို ထိုင္းဘတ္ ၈၀၀၀ ( US $ 200 ဖိုး ျဖစ္မည္၊ ထိုစဥ္က ေဒၚလာ တရာ ဘတ္ေလးေထာင္ခန္႕ရပါသည္။ ) ေပးထားခဲ့ပါသည္။ “ဒါ လမ္းစရိတ္ အတြက္ပဲ။ နည္းနည္းပိုတဲ့ေငြနဲ႕ ဖုန္းတလံုး ဝယ္လိုက္ပါ။ က်ေနာ္ မနက္ျဖန္ေလာက္ဆို ဂ်ပန္ေရာက္ေနေရာ့မယ္။ ဂ်ပန္ကေန က်ေနာ္ မ….. ( ျမန္မာမေလး) ဆီကို ခင္ဗ်ားေနေရးထိုင္ေရးအတြက္ Apartment တခန္းငွားဖို႕ရယ္၊ အစားအေသာက္ အတြက္ ရယ္ ေငြပို႕ေပးထားေပးမယ္.. ဖုန္းနံပါတ္နဲ႕ အေျခအေန အရပ္ရပ္ကို က်ေနာ့္ဆီ email ေရးပါ။ ခင္ဗ်ား ခ်င္းမိုင္ ေရာက္သြားရင္ ဖုန္းနဲ႕ မ….. ကို အသိေပးပါ” ဟုမွာသြားပါသည္။
ထိုစဥ္ က်ေနာ့္အတြက္ ခ်င္းမိုင္ခရီး စီစဥ္ေပးမည့္ ျမန္မာရံုးမွ ဘတ္ ၅၀၀၀ ႏွင့္ မရႏိုင္ေတာ့ေၾကာင္း၊ ၆၀၀၀ ႏွင့္မွရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ( က်ေနာ္ေပးထားခဲ့သည့္ ထိုင္းဦးဇင္းဖုန္းသို႕ ) ဖုန္းဝင္လာပါသည္။ ထိုဦးဇင္းက “ဘာတဲ့လဲ” ေမးလို႕ ၆၀၀၀ သို႕ ေစ်းတက္သြားေၾကာင္း ေျပာျပရာ.. “ဒကာၾကီး.. ဘာမွ ၆၀၀၀ ေတြ ဘာေတြ ေပးမေနနဲ႕.. ဒကာၾကီးတို႕ ဟိုတေန႕ကသြားတဲ့ မဲစရီယန္းကို ျပန္သြား၊ အဲဒီကေန ဟိုဖက္ အဖမ္းအဆီး မရွိေတာ့ဘူး။ ခ်င္းမိုင္ကားစီးလိုက္ရင္ ခ်င္မိုင္ေရာက္ကေရာ့။ ကားခႏွစ္ရပ္ေပါင္း ၃၀၀ ပဲကုန္မယ္” ဟု ေျမွာက္ေပးေလသည္။ သည္လိုႏွင့္ ေနာက္တေန႕ ေက်ာင္းရွိဘုန္းၾကီးေတြကို ကန္ေတာ့၊ ေဗဒင္ဆိုင္းဘုတ္ေတြ ဘာေတြ ျဖဳတ္ျပီး ဆိုခဲ့သည့္လမ္းေၾကာင္း အတိုင္းလာခဲ့ရာ ထိုညသန္းေခါင္ေက်ာ္ခန္႕တြင္ ခ်င္းမိုင္သို႕ ေရာက္ေလသည္။ တုတ္တုတ္ ( ၃ ဘီးကား ) တစီးငွားျပီး တည္းခိုခန္း တခုသို႕သြားပါသည္။ ခ်င္းမိုင္ကား မဲေဆာက္ႏွင့္မတူ၊ အဂၤလိပ္စကား ေျပာတတ္ေလသည္။ ေနာက္တေန႕ လမ္းေဘးမွာေတြ႕သည့္ ဆိုင္တဆိုင္ မွာ “Nokia” ဖုန္းတလံုး ဝယ္လိုက္ပါသည္။ ျမန္မာျပည္မွာ ဆိုလွ်င္ ဖုန္းတလံုးရဖို႕ အစိုးရကို ေလွ်ာက္ရ တာႏွင့္၊ ရပ္ကြက္လူၾကီးေတြဆီက အက်င့္စာရိတၱေကာင္းမြန္ေၾကာင္း ေထာက္ခံခ်က္ ယူရတာႏွင့္ ေတာ္ေတာ္ ရွဳပ္မည့္ ကိစၥေပ။ ထိုင္းႏိုင္ငံမွာကား အဲဒီကိစၥေတြအားလံုး ၅ မိနစ္ေလာက္ႏွင့္ ကိစၥျပတ္၊ ျပီးစီးသြားေလသည္။ ဖုန္းရျပီမို႕ မဲေဆာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးရံုးက အစ္မၾကီးထံသို႕ က်ေနာ္ ဘတ္ ၆၀၀၀ မတတ္ႏိုင္သျဖင့္ ဘတ္ ၃၀၀ ႏွင့္ စြန္႕စား၍လာျပီး ယခုအခါ ခ်င္းမိုင္သို႕ေရာက္ေနျပီျဖစ္ပါေၾကာင္း၊ ေျပာထားသည့္ကိစၥကို cancel လုပ္လို ပါေၾကာင္း အေၾကာင္းၾကားလိုက္၏။ ထိုအစ္မၾကီးက က်ေနာ့္ကို “ကတိမတည္သူ၊ တခါစားလုပ္သြားသူ၊ ေနာင္ ဘယ္ေတာ့မွ အကူအညီ လာမေတာင္းပါနဲ႕” ဟု ျပင္းထန္စြာ ျပစ္တင္ ရွဳတ္ခ်ေနေလသည္။ က်ေနာ္လည္း “ကတိမတည္သူက ကြ်ႏ္ုပ္ ျဖစ္ေနပါေပါ့လား” ဟု အံ့အားသင့္ေနမိေလသည္။ ထို႕ေနာက္ တကၠသိုလ္ဆရာမ အေမရိကန္ ျမန္မာမေလးထံသို႕ ဖုန္းဆက္၏။
“Hello, I’m Aye Kyaw Zan, a friend of Jonathan. Are you Ms. ….., and do you speak Burmese?” ဟု က်ေနာ္က ေမးရာ-
“Yes, I am, and I speak Burmese. ဟုတ္ကဲ့ .. um.. က်မ ျမန္မာစကား ေျပာပါတယ္ .. ဒီေန႕မအားေသး ပါဘူး.. ဒီ week-end မွာ လာေတြ႕လို႕ ရမလား”
ဟု သူမက ျပန္ေျဖပါသည္။ ထို႕ေနာက္ က်ေနာ္ တည္းခိုေနသည့္ ေနရာ၊ သူမ၏ ေနရာ၊ ေတြ႕ဆံုမည့္ အခ်ိန္တို႕ကို သတ္မွတ္ၾကျပီးေနာက္ သတ္မွတ္သည့္ေန႕တြင္ က်ေနာ္က သူမကို သြားေတြ႕ပါသည္။ ကြ်ႏ္ုပ္ ေကာင္းစားေနလိုက္ပံုမွာ က်ေနာ့္မိတ္ေဆြ Jonathan ထံမွ ထိုင္းဘတ္ေငြ ၁,၃၅၀၀ ဖိုး ဤ ျမန္မာဆရာမေလး ထံသို႕ ေရာက္ေနေလသည္။ သူမက “တေသာင္း” လို႕ မေျပာတတ္သျဖင့္ “ေရာ့.. အခု ဆယ္ေထာင္ (= ten thousand ) ယူသြားပါ အကို.. က်န္တဲ့ ၃၅၀၀ ကို Apartment ရရင္ေပးဖို႕ ဒီမွာ ထားမယ္” ဟု ေျပာပါသည္။ သူမ စာေမးပြဲစစ္ေနရလို႕ မအားသျဖင့္ က်ေနာ့္ဖာသာ Chiang Mai Night Bazaar ကိုသြားျပီး ( အဲဒီမွာ ျမန္မာေတြ ရွိပါသည္ ) Apartment ရွာဖို႕လည္း အၾကံျပဳလိုက္ပါသည္။
သူမ ဘယ္ေလာက္ရိုးသား၊ အျပစ္ကင္းစင္လိုက္သလဲဆိုလွ်င္ ( က်ေနာ္က apartment အျမန္ရမွ ေကာင္း မယ္။ မရေသးရင္ တရက္ကို ဘတ္ ၂၅၀ စီ တရိပ္ရိပ္ တက္ေနေတာ့မွာဟု ပူပန္စြာ ေျပာမိရာ ) “umm.. က်မ အခန္းကလည္း လူႏွစ္ေယာက္ေနဖို႕ နည္းနည္းက်ဥ္းေနတယ္။ နည္းနည္းက်ယ္ရင္ေတာ့ အကို႕ကို ထားလို႕ရ ပါတယ္” ဟူ၏။ က်ေနာ္ သတိထားမိသေလာက္ အေမရိကန္သူေတြက ေယာက္်ားေတြကို ( ၾကိဳတင္ျပီး ) မယံုၾကည္သလိုလို ဘာလိုလို အမူအရာမ်ိဳး ျပသေလ့ မရွိၾကပါ။ သူတို႕က ေယာက္််ားေတြကို ေယာက္်ား တေယာက္ ဆိုတာထက္ ( သူ႕ ego ကိုဒါဏ္ရာ မရေစသင့္သည့္ ) “လူသားတေယာက္” ( ignoring one’s sex ) အျဖစ္ႏွင့္သာ သေဘာထားၾကတာက ပိုသည္ဟု ထင္မိပါသည္။ ဒီ ျမန္မာမေလး အေၾကာင္း ဆက္ရ ေသာ္ သူမက အသက္ ၂၀-၂၅ ၾကားခန္႕၊ Harvard မွ Chemistry ႏွင့္ ေက်ာင္းျပီးကာစ၊ ခ်င္းမိုင္ တကၠသိုလ္ မွာေတာ့ American- native speaker တေယာက္ အေနျဖင့္ အဂၤလိပ္စာျပဆရာမ ( တႏွစ္စာခ်ဳပ္ႏွင့္ ) လာလုပ္တာ ျဖစ္ပါသည္။ သူမေနထိုင္ေသာ ကြန္ဒိုမီနီယံက ေတာ္ေတာ္ အဆင့္ျမင့္ျပီး rent တလ ဘတ္ ၉၀၀၀ ေပးရသည္ ဟု သိရပါသည္။ ဒါေပမဲ့ ပဲမမ်ားလွပဲ ေျခတု၊လက္တုဝတ္ထားေသာ က်ေနာ့္မွာ ေလွခါး အတက္အဆင္းတို႕ တြင္ အကူအညီလိုမွန္း သိသည့္အေလ်ာက္ သူမ၏ ပခံုးတဖက္ကို က်ေနာ္ လက္တင္ထား ႏိုင္ရန္ အလိုက္သင့္ လာရပ္ေပးသူ ျဖစ္ပါသည္။ ေနာင္အခါ ေတြ႕ၾကသည့္ အခါတိုင္းလည္း ေလွခါး အတက္ အဆင္းတို႕တြင္ သူမ၏ပခံုးကို ကိုင္ဖို႕ အဲသည္လို လာရပ္ေပးျမဲ ျဖစ္ပါသည္။ တခါက ျမန္မာဘုန္းၾကီးေက်ာင္း တခုကိုသြားၾကရာ က်ေနာ္ ကိုယ့္ဖာသာ ဘိနပ္ခြ်တ္ရတာ အဆင္မေျပသျဖင့္ ဤ ဟားဗတ္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသူက ေျမၾကီးေပၚ ဒူးေထာက္ထိုင္ျပီး ဖိနပ္ခြ်တ္ေပး ရွာေလသည္။ ( သူမ ဘုန္းၾကီးကို မရွိခိုးဘဲ ေနရာ မွ “က်မက ခရစ္ယာန္ ဘာသာဝင္ပါ အကို” ဟု ခပ္တိုးတိုးေျပာပါသည္။ ) ေက်ာင္းေပၚမွ ျပန္ဆင္းလာၾက ေတာ့လည္း သူမကပဲ က်ေနာ့္ကို ဖိနပ္ဝတ္ေပးရျပန္ပါသည္။
သူမ၏ အၾကံျပဳခ်က္အတိုင္း က်ေနာ္ ညေစ်းကို tok-tok စီးသြားျပီး ျမန္မာလို႕ ထင္ရသူ၊ ျမန္မာစကား ေျပာေနၾကသူေတြကို apartment တခန္းေလာက္ ဘယ္မွာငွားလို႕ရႏိုင္မလဲ ေမးၾကည့္ရာ သူတို႕က Apartment ငွားလို႕ရသည့္ေနရာေတြကို သိပ္မသိၾကပါ။ ေနာက္ဆံုး က်ေနာ္အိတ္တလံုးဝယ္သည့္ ထိုင္းမေလး ကို ေမးၾကည့္ေတာ့မွ သူမက tok-tok စီးျပီး ဒီလိပ္စာကို သြားၾကည့္လိုက္ပါ ဟု လမ္းညႊန္ လိုက္ပါသည္။ ဟိုေရာက္ေတာ့ က်ေနာ့္မွာ passport မရွိဘဲ UNHCR Refugee slip တခုသာရွိသျဖင့္ အက်ိဳးအေၾကာင္း ရွင္းျပ ျပီးေနာက္ တလဘတ္ ၁၈၀၀ ႏွဳန္း ျဖင့္ ( ၂ ) လအတြက္ ငွားျဖစ္လိုက္ပါသည္။ ( Apartment manager ကို passport ရႏိုင္ရင္ အဲဒီလူ refugee ေတာင္မျဖစ္ဘူးဟု refugee တရားကေလး ေဟာလိုက္ရေလသည္ း) က်ေနာ္အိမ္ခန္းရျပီ ျဖစ္ေၾကာင္း အေမရိကန္ျမန္မာမေလးကို ဖုန္းႏွင့္ေျပာလိုက္ရာ သူမက က်ေနာ့္ တည္းခိုခန္း သို႕ လိုက္လာျပီး တရက္လွ်င္တည္းခိုခ ( ဘတ္ ၂၅၀ × ၄ ရက္အတြက္ ) က်သင့္ေငြ ဘတ္ ၁၀၀၀ ကို သူမအိတ္ထဲကပဲ စိုက္ေပးလိုက္ပါသည္။ သူမ Apartment ရွာမေပးႏိုင္တာအတြက္ အျပစ္မကင္းဟု သူမ ခံစားမိပံုရပါသည္။
သည္လိုႏွင့္ တလခန္႕အၾကာတြင္ J-School စာေမးပြဲကို ေရးေျဖေျဖျပီးေနာက္ ေနာက္တေန႕ လူေတြ႕ စစ္ေဆး ေမးျမန္းျခင္းခံရစဥ္ က်ေနာ့္ကို Interviewer အျဖဴမက “က်မတို႕ လိုခ်င္တာက ငယ္ရြယ္ျပီးေတာ့ ဗီဒီယိုကင္မရာတလက္နဲ႕ ေျပးေျပး လႊားလႊားလုပ္ႏိုင္မဲ့ reporter လူငယ္ေတြပါ။ ရွင္က အဲလိုလုပ္ႏိုင္ဖြယ္ မရွိေတာ့ ရွင္ဘာလုပ္ႏိုင္မယ္လို႕ ေျပာခ်င္ ပါသလဲ” ဟုေမးပါသည္။ က်ေနာ္က editor, columnist, စသည္တို႕ လုပ္ႏိုင္ပါသည္ဟု ေျဖခဲ့ပါသည္။ ထိုစဥ္ကတည္းက က်ေနာ္ အေရြးမခံရႏိုင္ ေလာက္သည္ကို ရိပ္မိပါသည္။ တကယ္လည္း အေရြးမခံရပါ။ အေရြးခံရလွ်င္ေတာ့ ခ်င္းမိုင္ျမိဳ႕ မွာ ( ၈ ) လခန္႕ J-school တက္ျပီး နယ္စပ္ေဒသ journalism field မွာ ႏွစ္ႏွစ္ခန္႕ တာဝန္ထမ္းရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ဥပမာ.. ဧရာဝတီ မဂၢဇင္းမွာ internship ဆင္းတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ test ေျဖျပီးေနာက္ ေအာင္စာရင္း ထြက္မွာကို တလေလာက္ ထပ္ေစာင့္ေနရပါသည္။ ထိုသို႕ ခ်င္းမိုင္မွာ ရွိေနစဥ္ က်ေနာ္ email ပို႕နည္း၊ Googling လုပ္နည္း၊ Website ေတြသို႕ သြားလည္နည္းတို႕ကို အင္တာနက္ဆိုင္ပိုင္ရွင္ ထိုင္းအမ်ိဳးသမီး၏ ( ၅ ) မိနစ္ေလာက္ၾကာေသာ သင္တန္းအားျဖင့္ တတ္ေျမာက္သြားပါသည္။ ထို႕ေနာက္ တေနကုန္နီးပါး အင္တာနက္ဆိုင္ထိုင္သည့္ အက်င့္စြဲ လာပါသည္။ အဲဒီဆိုင္က ႏိုင္ငံျခားသားေတြကို ထိုင္းစာသင္ေပးသျဖင့္ ထိုင္းစာ အေျခခံကို သိရေအာင္ ( ၅ ) ရက္ေလာက္ သင္တန္းတက္လိုက္ပါေသးသည္။ ျမန္မာမွာ ( က+ -ု = ကု ) ရသကဲ့သို႕ပင္ ထိုင္းမွာလည္း ( ေကာကိုင္+ သရ ဥ = ကု ) ျဖစ္ေၾကာင္းေလာက္ပဲ မွတ္မိပါေတာ့သည္။ ထို႕ေနာက္ က်ေနာ္က J-School test မေအာင္၍ မဲေဆာက္သို႕ ျပန္ေတာ့မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း အဲသည္ျမန္မာမေလးကို သြားေရာက္ ႏွဳတ္ဆက္ပါသည္။ သူမလည္း ေက်ာင္းျပန္တက္ရန္ မၾကာမီ အေမရိကျပန္ေတာ့မည္ဟု ေျပာပါသည္။ ထို႕ေနာက္ က်ေနာ္တို႕ ခ်င္းမိုင္ေရာက္ အမွတ္တရအေနျဖင့္ ခ်င္းမိုင္တကၠသိုလ္ကို အုပ္မိုးထားေသာ “ဒိြဳင္ဆူထက္” ( တန္ခိုးၾကီး ေစတီေတာ္ေတြ ရွိသည္ ) ေတာင္ေပၚသို႕ သြားၾကပါသည္။ သူမ၏ အစစ အရာရာ ေစာင့္ေရွာက္မွဳအတြက္ က်ေနာ္က သူမကို ခ်င္းမိုင္ ( ထိုင္း ) အမွတ္တံဆိပ္ျဖစ္ေသာ ဆင္ျဖဴေတာ္ရုပ္ မိန္းကေလးကိုင္အိတ္ တလံုးကို လက္ေဆာင္ေပးရာ သူမကလည္း ဆင္ျဖဴေတာ္ ရုပ္ႏွင့္ပင္ ျဖစ္ေသာ ဒိုင္ယာရီ တအုပ္ကို က်ေနာ့္ကို လက္ေဆာင္ ေပးပါသည္။
( ၂ )
က်ေနာ့္မွာ ယခင္က အိုးေဝဦးညိဳျမ တက္သြားဖူးသည္ဟုသိရေသာ နယူေယာက္ျမိဳ႕ Columbia University Journalism School မွာ ေက်ာင္းတက္ခ်င္သည့္ ေရာဂါတခု ရွိသည္။ အဲဒါႏွင့္ ယမန္ႏွစ္က က်ေနာ္ အဲသည္ ေက်ာင္းကို ဝင္ခြင့္ ေလွ်ာက္ထားခဲ့ပါသည္။ ဒါေပမဲ့ ထိုေက်ာင္းကို တက္ဖို႕ ( Journalism School က M.S ႏွင့္ M.A မဟာဘြဲ႕ေတြကိုသာ ေပးပါသည္။ Bachelor’s Degree မရွိပါ ) Toefl မွာ paper based test ဆိုလွ်င္ (၆၅၀/ ၆၇၂) မွတ္ႏွင့္ အထက္၊ computer based test ဆိုလွ်င္ (၂၈၀/ ၃၀၀) မွတ္၊ Internet based test ဆိုလွ်င္ (၁၁၄/ ၁၂၀) မွတ္ အနည္းဆံုး ရရွိရမည္ ျဖစ္ျပီး မိမိကို ေကာင္းစြာသိ ေသာ ပညာေရးနယ္ပယ္ ထဲက ပုဂၢိဳလ္ ( ၃ ) ဦးထံမွ ေထာက္ခံစာ၊ မိမိ ေရးသားခဲ့ဖူးေသာ သတင္း စသည္မ်ား ကို ပူးတြဲ တင္ျပဖို႕ လိုအပ္ပါသည္။ က်ေနာ္က ထိုစဥ္က Baltimore, Maryland က Community College တခုမွာ Newspaper Production အတန္းတခု ယူထား၍ ေက်ာင္းသတင္းစာမွာ ( assignment အျဖစ္ျဖင့္ ) တလလွ်င္ သတင္း/ ေဆာင္းပါး ( ၂ ) ပုဒ္စီ ေရးေပးရပါသည္။ ထို သတင္း၊ ေဆာင္းပါးေတြကို မိမိေရးဖူးေသာ စာေတြ အျဖစ္ျပပါသည္။ ထို႕ေနာက္ အဲသည္ Newspaper Production Professor ထံမွ ေထာက္ခံခ်က္ တခု ယူပါသည္။ ယခုအခါ နယူးေယာက္ျမိဳ႕ ကိုလံဘီယာ တကၠသိုလ္မွာ Ph.D ( Maths ) လုပ္ေနေသာ က်ေနာ့္ မိတ္ေဆြ Jonathan က ေထာက္ခံစာတခု ေရးေပးပါသည္။
ေနာက္တခုပဲလိုေတာ့ရာ ယင္း အတြက္ ယခုအခါ Pittsburgh, Pennsylvania မွာ ေဆးေက်ာင္း တက္ေန ေသာ ခ်င္းမိုင္မွာေတြ႕ခဲ့သည့္ ျမန္မာဆရာမေလးထံသို႕ email ေရးလိုက္ပါသည္။ သူမက အဲသည္ျမိဳ႕မွာ သူမ၏ခ်စ္သူ ႏွင့္အတူ ေနထိုင္သည္ဟု ထင္ပါသည္။ သူမ၏ ျပန္စာကို ျမန္မာျပန္ေသာ္ အႏွစ္ခ်ဳပ္မွာ “အကိုေအးေက်ာ္ဇံ.. က်မ ခ်င္းမိုင္တကၠသိုလ္မွာ တာဝန္ထမ္းခဲ့တာက a fully registered faculty တေယာက္ အေနနဲ႕မဟုတ္ပါ။ အကိုက က်မ၏တပည့္လည္း မျဖစ္ဖူးပါ။ ေနာက္ျပီး ရိုးသားစြာေျပာ ရလွ်င္ က်မအကို႕ရဲ႕ journalism ႏွင့္ ပါဝင္ပတ္သက္မွဳကို လံုးဝသိသူ တေယာက္မဟုတ္ပါ။ ဒီ အေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ က်မ အကို႕ ကိုေထာက္ခံလွ်င္ ethical ျဖစ္မည္ မထင္ပါ။ အကို႕ကို မေထာက္ခံႏိုင္သည့္ အတြက္ ဝမ္းနည္းပါသည္” ဟူ၏။ အဲဒါႏွင့္ ယခင္ကယူဖူးသည့္ News Gathering ဆိုေသာအတန္း ဆရာမထံမွ ေထာက္ခံစာျဖင့္ ေက်ာင္း ဝင္ခြင့္ ေလွ်ာက္လႊာကို တင္လိုက္ရပါသည္။ ( ထို ေက်ာင္းဝင္ခြင့္အတြက္ နယူးေယာက္ျမိဳ႕ ကိုလံဘီယာတကၠသိုလ္သို႕ ဝင္ခြင့္ စာေမးပြဲ သြား ေျဖရပါသည္။ ဒီစာေမးပြဲလည္း မေအာင္ျပန္ပါ။ ေလွ်ာက္သူက ေထာင္ခ်ီရွိျပီး ေရြးတာက လူ ( ၂၀၀ ) ေက်ာ္ေလာက္သာမို႕ ေက်ာင္းဝင္ခြင့္ ရဖို႕ သူတို႕အျဖဴေတြပင္ ေတာ္ေတာ္ ေတာ္ေနဖို႕ လိုအပ္ပါ သည္။ က်ေနာ့္ မိတ္ေဆြ/ ေက်းဇူးရွင္ Jonathan နဲ႕ ျပန္ေတြ႕တာ၊ နယူးေယာက္ကို ေရာက္ဖူးသြားတာ၊ နယူးေယာက္၏ ယခုအျမင့္ဆံုး အေဆာက္အဦး အင္ပါရာ စတိတ္ ၈၆-ထပ္ကို ေရာက္ခဲ့တာပဲ အျမတ္ဟု ဆိုရပါမည္။ း))
ဤေနရာတြင္ က်ေနာ့္ထင္ျမင္ခ်က္ကို ထည့္ေျပာခ်င္သည္မွာ က်ေနာ့္ မိတ္ေဆြ ထိုျမန္မာမေလးထံမွ ေထာက္ခံစာ ( recommendation ) မရေသာ္ခဲ့လည္း ေက်နပ္မွဳ ရွိပါသည္။ အေၾကာင္းမွာ ကိုယ္လုပ္တဲ့ကိစၥတခု ethical ျဖစ္/ မျဖစ္ စိစစ္တတ္သည့္အက်င့္၊ ethical မျဖစ္လွ်င္ လိုက္မလုပ္သည့္ အက်င့္သည္ “တကမၻာလံုး ဆိုင္ရာ လူ႕ ကိုယ္က်င့္သီလ” ( universal human ethic ) ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ တကယ္ဆို ဒီျမန္မာမေလးသည္ သိပ္ကို စိတ္ႏွလံုး ႏုညံ့သိမ္ေမြ႕သူ၊ မေမာက္ မာသူ၊ ပဲမမ်ားေသာသူဆိုတာကို က်ေနာ္ေကာင္းစြာ သိပါသည္။ ဒါေပမဲ့ unethical ျဖစ္သည္ဟုသူမ ထင္ေသာ ကိစၥတခုကိုေတာ့ ျပတ္သားစြာ ျငင္းလိုက္ေပသည္။ က်ေနာ္တို႕ႏိုင္ငံမွာလည္း ဒီလို ႏိုင္ငံသားေတြ မ်ားလာဖို႕ လိုအပ္သည္ဟု ထင္ပါသည္။ ဒီႏိုင္ငံမွာ၊ ကေနဒါမွာ၊ အျခားဥေရာပႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ သည္လို ကိုယ့္ လိပ္ျပာကိုယ္ သန္႕ခ်င္ေသာ၊ ဘယ္လို အေၾကာင္းႏွင့္မွ ကိုယ့္လိပ္ျပာကို အညစ္ႏြမ္း မခံေသာ ႏိုင္ငံသား ေတြက အမ်ားစု ျဖစ္သည္ဟု ထင္ပါသည္။ သူတို႕က ကိုယ့္ “အတၱ” ( ego or identity ) ကို ကိုယ္ေလးစား ႏိုင္ေရး၊ သူတပါး၏ “အတၱ” ကိုလည္း မနာက်င္ေစေရး ( ဝါ ) ေလးစားဂရုစိုက္ေရးမူ ျဖင့္ ေနထိုင္ၾကသည္ဟု ထင္ပါသည္။ ယင္းတို႕မွာ ေကာင္းေသာ စိတ္အမူအရာဟု ထင္ပါသည္။
က်ေနာ္ လက္ရွိေနထိုင္သည့္ Oregon ျပည္နယ္မွာ နံနက္ ၂း၃၀ နာရီမွ ၇း၀၀ နာရီ အထိ အရက္ေသစာ ေရာင္းခ်ခြင့္ မရွိပါ။ ဒါေၾကာင့္ သူတို႕ကို ( ၂ ) မိနစ္ေလာက္ အလို၊ အပိုမွာပင္ ေရာင္းေပးဖို႕ ညွိႏွိဳင္း၍ မရတတ္ပါ။ “We’re sorry, but it’s illegal according to the State law, to sell alcohol beverage at this time.” လို႕ပဲ ေျပာၾကပါလိမ့္မည္။ သူတို႕က သူတို႕၏ ျပည္နယ္ အစိုးရ၊ ဖက္ဒရယ္အစိုးရက ထုတ္ေသာ ဥပေဒကို ကြယ္ရာမွာပင္ ေဖာက္ဖ်က္ခ်င္သည့္ အေတြးမ်ိဳး ရွိၾကဟန္မတူပါ။ ေဒၚစု ေျပာသည့္ “တရားဥပေဒ စိုးမိုး ေရး” မွာ ဒီသေဘာေတြ ပါေနမည္ ဟု ထင္ပါသည္။ ေကာင္းတာေတြကို ( ဘယ္ေနရာမွာ ပဲေတြ႕ေတြ႕၊ ေတြ႕တဲ့ေနရာက ) ယူေသာ္ မေကာင္းပါေလာ့..။
( ဆက္လက္ ေရးသားပါဦးမည္။ )
